Ortodonti

Ortodonti, endodonti veya pedodonti gibi diş hekimliğinin alt dallarından biridir. Toplumda sıklıkla diş teli tedavisi olarak bilinen Ortodonti; dişlerideki ve çene yapısındaki (dental ve iskeletsel) sorunların tespit edilmesi, erken dönemde önlenmesi veya durdurulması, ileri dönemde ise tedavi edilmesini kapsar.

Ortodonti tedavi ile hastalara daha kolay diş temizliği, daha iyi ağız hijyeni, daha iyi çiğneme fonksiyonu, daha net konuşma ve daha estetik bir gülümseme kazandırır.

Ortodontik tedavi, yalnızca ortodonti alanında uzmanlık yapmış diş hekimlerinin muayene ve planlaması sonrası gerçekleştirilir.

Ortodonti Tedavisi Ne Zaman Yapılmalı?

Ortodontik tedavi, her yaşta mümkündür. Her yaşa göre uygulanan tedavi protokolü farklı olmakta ve farklı sonuçlar içerebilmektedir.

Erken dönemde yapılan ortodontik takip ve tedavin ise, erken teşhisi, bireylerde oluşabilecek problemlerin önlenmesi veya şiddetinin azaltması, dolayısıyla daha kısa ve etkili tedavi uygulanabilmesi açısından oldukça önemlidir.

Genelde 7 yaşından itibaren bireyin bir ortodontistin takibinde olması önerilmektedir.

Ortodontik Tedavi Yöntemleri

Ortodonti tedavisi hastaların diş ve çene sorunlarına göre değişir. Genel olarak şu şekillerde yapılır;

1. Hareketli Apareylerin Kullanılması:

Hastanın kendisi rahatlıkla takılıp çıkarılabilen, düzeltilmesi gereken dişlere hafif bir kuvvet uygularak basit diş hareketleri sağlayan aletlerle uygulayan tedavidir. Erken teşhis ile beraber genelde basit durumlarda uygulanır.

2. Fonksiyonel Apareylerin Kullanılması:

Erken dönemde tespit edilen İskletsel problemlerin (alt çenenin önde ya geri de olması, üst çenenin önde ya da geride olması ya da bunları kombinasyonları, çene darlıkları, açık veya derin kapanış) tedavi yöntemidir. Hareketli fonksiyonel apareylerin ağız içinden ya da ağız dışından uygulanan çeşitleri vardır. Fonksiyonel apareylerle hasta büyüme potansiyelinden yaralanarak hastada mevcut olan İskletsel sorunlarını düzeltebilir veya şiddetini azaltabilmektedir. Fonksiyonel apareylerin başarısı çoğu zaman apareylerin düzenli kullanılmasına bağlı olduğu için bu tedavide hasta uyumu oldukça önemlidir.

3. Sabit Apareylerin Kullanılması:

Sabit ortodontik tedavi, genelde daimi dişlerin üzerine yapıştırılan, tedavi süresince de çıkarılmayan braketlerle ve tellerle yapılır.

Günümüzde çeşitleri ve modelleri olan diş telleri görülmektedir. Bunlar, metal braketler, porselen braketler,  lingual braketler ve şeffaf plaklardır.

Dişlerin üzerine özel bir yapıştırıcı braketler sabitlendikten sonra, takılan tel veya lastikler aracıyla dişler arasında bir kuvvet ve gerginlik yaratılır, diş konumların aşamalı olarak düzelmesi sağlanır. Hedeflenen sonuca ulaşana kadar düzenli olarak, aylık periyotlarla teller kontrol edilir.

4. Ortognatik Cerrahi Uygulaması:

Ortognatik cerrahi, büyüme ve gelişmesi sonlanmış ortodontik tedavinin tek başına çene ve ısırma bozukluklarını düzeltemediği durumlarda alt ve üst çenedeki şekil, yapı ve ilişki bozukluklarının düzeltilmesini sağlayan cerrahi yöntemdir. Ortognatik ortodonti tedavisi halk arasında çene cerrahisi veya çene ameliyatı olarak da bilinir. Bu tedavide Ortodontist ve Çene Cerrahı birlikte çalışırlar.

Sabit Diş Teli Çeşitleri

1. Metal Braketler

Metal braketler, uzun yıllardır kullanılan ve günümüzde hala en çok kullanılan braket çeşittir. Metal braketler, en sağlam ve dayanıklı aynı zamanında fiyat açısından en uygun olan tel tipi olarak bilinir. Porselen braketlere göre boyutu daha küçük ve temizlenmesi daha kolaydır. En büyük eksikliği ise herkesin onları fark etmesidir.

2. Porselen Braketler

Porselen braketler, en popüler sistemlerden bir tanesidir ve şeffaf tel olarak da bilinmektedir Porselen braketler şeffaf oldukları için insanlar pek fark etmezler ve bazı insanlar daha hoş gözüktüğünü düşünürler. Bu nedenle birçok hasta porselen braketi tercih etmektedirler.

3. Lingual Braketler

Lingual Braketler, genellikle yetişkin hastalar tarafında tercih edilmektedir. Laboratuvar ortamında kişiye özel olarak üretilen lingual braketler, dişin arka kısmına takıldığı için dişlerin ön kısmında hiçbir uygulama yapılmamak ve dışarıdan hiç görülmemektir. Dışarıdan diş telinin belli olması gibi estetik kaygılar taşıyan hastalarda lingual ortonti tedavisi tercih edilebilir. Bu tedavi yönteminin uygulanmasına muayene sonrasında ortodontist karar vermektedir. Çünkü lingual tedavi her hastanın ağız ve diş yapısı için uygun olmayabilir.

Lingual ortodonti, dile temas ettiği için 1 – 2 haftalık aşınma süreci olsa da sandart diş telleri ile aynı tedavi süresine sahiptir.

4. Şeffaf Braketler

Günümüzde Şeffaf plak tedavisi (invisalign, Orthoclear, Asoaligner, Clear-Aligner) sayesinde çapraşık dişleri, diş teli kullanılmadan düzeltmek mümkündür.

Şeffaf plakların en önemli özelliği, kolaylıkla takılıp çıkarılıyor olmasıdır. Tedavi planına göre seri halinde kişiye özel üretilen plaklar, hastaya teslim edilir. Plaklar yemek esnasında çıkarılır ve dişler temizlendikten sonra tekrar takılır. Bu yüzden şeffaf plak tedavisi; diğer şeffaf diş teli sistemlerine kıyasladığımızda (porselen tel tedavi, lingual tel tedavi) daha az belli olması ve kullanımı rahat, temizliği kolay olması en büyük avantajlarıdır. Şeffaf plak tedavisinin dezavantajları ise; her bozukluğu düzeltememesi ve kullanım alanı sınırlı olmasıdır. Ayrıca tedavi süresi ve başarısı, hastalarımızın plaklarını günlük takma miktarlarına bağlıdır.

Ortodontik Tedavilerde Nelere Dikkat Edilmelidir?

Ortodontik tedavi öncesi mutlaka mevcut çürükler ve dişeti problemleri tedavi edilmelidir.

Ortodontik tedavisi uygulanırken en önemli husus temizliktir. Tedavi süresi boyunca bireyin ağız bakımına daha çok dikkat etmesi gerekmektedir. Genelde ortodontik diş fırçası ile günde en az 3 kere(her öğünden sonra) diş fırçalaması ve arayüz fırçaları ile braketlerin araları temizlenmesi önerilmektedir. Ayrıca bu dönemde gazlı ve asitli içecekler içilmemelidir. Diş tellerine zarar vermemek için de sert veya yapışkanlı gıdalar tüketilmemelidir.

Ortodonti Tedavisi Ne Kadar Sürer?

Ortodontik tedavi süresi, hastaların ağız, çene yapısında mevcut sorunları, gerekli diş hareketi miktarı, bireyin iskeletsel-dental gelişimi ve tedaviye uyumu göre farklılık göstermektedir. Genellikle bu süre 9 ve 30 ay kadar sürebilmektedir.

Ortodontik Tedavilerde Bitim ve Pekiştirme

Ortodontik tedaviden sonra dişler yeni konumlarından eski yerlerine dönme eğilimi gösterirler. Ortodontik tedavi ile düzeltilmiş dişlerin etrafındaki yapılar (periodonsiyum, kemik dokusu) yeni konumuna uyum sağlaması için dişlerin belli aygıtlarla yerlerinde pekiştirmek gerekir. En uygun pekiştirme tedavisinde kullanılacak olan aparey ortodontisit tarafından belirlenir.

Pekiştirme sırasında en çok kullanılan ortodontik pekiştirme apareyleri hareketli ve sabit aparey olarak iki çeşidi vardır.

• Hareketli (Takıp Çıkarılabilen) Retainerlar, Pekiştirme Plakları

Hasta kolaylıkla takıp çıkartabilen pekiştirme apareylerdir. En çok kullanılan hareketli aparey, Hawley Retainer ve essix pekiştirme plaklarıdır.

Hawley Retainer: En eskiden beri kullanılan pekiştirme apareyidir. Bu aparey akrilikten üretilmektedir ve ön tarafından tel bulunmaktadır. Bu retainerin en önemli dezavantajı keserlerin sıralanmasını tam olarak korumadaki yetersizliği ve tellerin gözükmesidir.

Essix Pekiştirme Plakları: Plastik benzeri malzemeden üretilmektedir. Şeffaf olduğundan estetik açıdan bir sorun oluşturmaz.  Bu nedenle bu aparey günümüzde en çok tercih edilen pekiştirme apareyidir.

Hareketli pekiştirme apareyler, tel sökümünden sonra ilk 6 ayda tam gün (sadece yemek yerken çıkartılır), sonra 6 ay gece (günde en az 12 saat) kullanılması önerilir.

Hareketli apareylerin kaybolma, kırılma durumlarda en kısa zamanda yeni aparey yapılmalıdır.

Sabit Pekiştirme Apareyi(Lingual retainer): Ön bölgede bulunan dişlerin iç bölgelerine uygulanan tellere sabit pekiştirme apareyi denilir.

Bu apareyler diş bölgesine yapıştırıldığı için herhangi bir şekilde gözükmez, aynı zamanda kaybolma ya da kullanılmama gibi durumlar yaşanmaz. Dezavantajı ise yapıştırılan tel çok sert yiyecekler yediğinde kopabilir ve bu durum fark edilmezse dişler bozulabilir. Ayrıca hareketli pekiştirme apareylere göre dişlerin daha titiz temizlenmesi gerekir.